چرا هم ماشین (همپیمایی)؟
به گفته برخی از مسوولان، یکی از عوامل اصلی بحران آلودگی هوای تهران که هر ساله در ماه های پایانی پاییز و آغازین فصل زمستان به اوج خود می رسد، تردد خودروهای تک سرنشین در شهر تهران می باشد. از طرف دیگر بر اساس مشاهدات و اظهارات مسوولان ترافیک شهرداری تهران، یکی از عوامل اصلی سنگینی ترافیک تهران، تردد انفرادی شهروندان با خودروهای شخصی است.
بنابر آمار ارائه شده از سوی شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، ۸۲ درصد از آلودگی هوای تهران در سال ۱۳۹۰ ناشی از تردد خودروهای سواری و وانت بار است. همچنین طبق مشاهدات، بیشتر خودروهای سواری در شهر تهران به صورت تک سرنشین تردد می کنند
آلودگی هوا با توجه به پیامدهای زیانبارش به یکی از ملموس ترین معضلات زیست محیطی تهران، پایتخت ایران و چند شهر دیگر ایران تبدیل شده است. آمارها نشان می دهد که در روزهای تشدید آلودگی هوای تهران، شمار بیماران تنفسی «تا ۶۰ درصد» افزایش می یابد. بیشترین عامل مرتبط با تشدید بیماری های سیستم قلبی، عروقی و ریوی، افزایش آلاینده های دی اکسید گوگرد، ذرات معلق و منواکسید کربن است. به گفته دکتر ندافی، از کارشناسان وزارت بهداشت، فقط در یک سال منتهی به آذر ماه سال ۱۳۸۹، ۳۶۴۱ نفر به دلیل آلودگی هوای تهران جان باخته اند.
بر اساس آمارهای ارائه شده از سوی شرکت مطالعات جامع حمل و نقل ترافیک تهران، وسایل نقلیه سواری و وانت مسافری با ۵/۷۸ درصد بیشترین تاثیر را بر ترافیک شهر تهران دارند.
در کشورهای توسعه یافته با آموزش هایی که در مدارس و تلویزیون در خصوص حفظ و حراست از محیط زیست به کودکان آموخته اند، استفاده بی مورد از خودروی شخصی تقبیح شده است و میل به تردد با حمل و نقل عمومی، پیاده روی و دوچرخه سواری به عنوان یک ارزش ترویج گردیده است، اما در کشور ما استفاده از خودروی شخصی به عنوان یک ارزش و پرستیژ اجتماعی جاافتاده و در اذهان عامه مردم حمل و نقل عمومی به اقشار میانی و فرودست جامعه تعلق دارد. مجموعه این باورها روز به روز به استفاده بیشتر از خودرو و در نتیجه آلودگی بیشتر هوا دامن خواهد زد، لذا با توجه به مطالب فوق الذکر، اصلاح ارزش های فرهنگی در استفاده خودرو نقش به سزایی در کاهش آلودگی هوای تهران خواهد داشت.
به واقع هم پیمایی راه حلی بین حمل ونقل عمومی و خودروی شخصی است.
هم پیمایی مبتنی بر اعتماد به افراد غریبه برای سوار کردن ایشان به خودروی شخصی یا متقابلا سوار شدن به خودروی غریبه هاست. از سوی دیگر یافتن مشارکت کنندگانی که مبدأ و مقصد سفر ایشان به هم نزدیک باشد از دیگر مسائلی است که خوشبختانه امروزه به مدد فناوری اطلاعات و سیستم های اطلاع رسانی حل شده است.
نکات کلی در خصوص هم پیمایی
- هم پیمایی یکی از روش های مدیریت تقاضای سفر است و به جای تاکید بر افزایش ظرفیت خیابان ها و اتوبان ها، بر استفاده از ظرفیت خالی خودروها و زیرساخت های موجود توجه دارد.
- نرخ رشد سالانه خودروهای شخصی در شهر تهران ۷ برابر توسعه شبکه معابر عمومی است. مطابق طرح جامع حمل و نقل ترافیک شهر تهران در افق ۱۴۰۴، کل شبکه معابر عمومی شهر تهران ۳۰ درصد افزایش خواهد یافت، این در حالی است که تعداد خودروهای شخصی فقط طی ۴ سال گذشته دو برابر شده است.
- هم پیمایی بر دو عامل «سرمایه اجتماعی» و «منافع اقتصادی» وابسته است. سرمایه اجتماعی به معنی اعتماد متقابل بین فردی است که خودروی خود را به اشتراک گذاشته و فرد دیگری که سوار خودروی نفر اول می شود. منافع اقتصادی نیز برای هر دو طرف وجود دارد و بخشی از هزینه سوخت برای صاحب خودرو از ناحیه مسافران پرداخت می شود.
- میزان اقبال عمومی به هم پیمایی با بحران های اقتصادی که موجب افزایش بهای جهانی سوخت گردیده، نسبت مستقیم داشته است. بدین معنی که بالاترین میزان استفاده از هم پیمایی در حمل و نقل شهری مربوط به جنگ جهانی دوم و بحران سوخت در دهه ۱۹۷۰ می باشد.
- هم پیمایی اگر به صورت هوشمند و هدفمند انجام شود، باعث تقویت پیوندهای اجتماعی و زمینه سازی برای ایجاد روابط شغلی، فرهنگی و اجتماعی بین گروه های مختلف جامعه خواهد شد.
- هم پیمایی با دو شاخص درآمد خانوار و بعد مسافت بین منزل و محل کار هم بستگی دارد، بدین صورت که هر چقدر درآمد خانوار پایین تر باشد، مشارکت وی برای سوار کردن افراد جهت کسب منافع اقتصادی بیشتر است، همچنین هرچقدر مسافت بین محل کار و منزل بیشتر باشد، مشارکت افراد چه در سوار شدن و چه در سوار کردن دیگران بیشتر است. به تعبیر واضح تر، پیمودن مسافت های کوتاه، ارزش معطل شدن برای یافتن مشارکت کننده اعم از راکب یا خودرو را ندارد.
- به نظر می رسد بزرگترین مشکل تحقق طرح هم پیمایی در ایران همین پایین بودن سطح اعتماد عمومی جهت انجام امور مشارکتی از این دست می باشد.
- در کشورهای توسعه یافته برای تشویق افراد به هم پیمایی، امکان استفاده از خطوط پرسرعت HOV برای مشارکت کنندگان در این طرح فراهم شده است، تا در یک بازی برد برد، هم تعداد مسافر بیشتری در یک خودروی واحد جابجا شود و هم مسافران سریع تر به مقصد برسند. برخی کشورها نظیر کانادا به صورت قرعه کشی هدایایی نظیر لپ تاپ یا گوشی موبایل به شرکت کنندگان در هم پیمایی اهدا می کنند.
Author: هم ماشین (by Hammashin)