ضعف تربیت در آموزش آنلاین دانشجویان
رئیس انجمن روانشناسی تربیتی ایران، با اشاره به ضعف «تربیت» در آموزش مجازی و آنلاین، اظهار داشت: فضای مجازی، آزمایشگاه مجهزی است که می توان در آن خودرا شکست و باردیگر ساخت و شخصیتهای جدیدی را تجربه نمود. این هویتهای چندگانه، گم نام و غالباً غیرواقعی، زمینه تعهدات اخلاقی و تربیتی را در کاربران تضعیف و الزامات پایبندی به این تعهدات را کمرنگ تر می کند. لاجرم، فضای مجازی بستر تربیت اخلاقی در کاربران همچون کاربران دانشگاهی را تضعیف می کند.
دکتر فریبرز درتاج در گفتگو با ایسنا، درباره دشواری های آموزش آنلاین برای دانشگاهیان، اظهار نمود: اولین مساله، ضعف «تربیت» است. در واقع گسترده بودن فضای مجازی و شبکه اینترنت، تعهدهای موضعی را بی معنا کرده است. در فضای مجازی میتوان بدون تعلقات یا مسؤلیت های قبلی وارد شد و وقتی خارج می شویم، هر چقدر تعلق و مسئولیت برای خود بوجود آورده ایم، همان جا رها نماییم و برویم.
این عضو شورای مرکزی سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور، با اشاره به اینکه در فضای اینترنت تعهدها در بهترین حالت به شکل تعهدهای مجازی می باشند، افزود: بعلاوه، فضای مجازی فاقد حضور هویت جسمانی استاد و دانشجو در مقابل یکدیگر است و این فقدان، باعث شکننده شدن ارتباطات مجازی و در نتیجه کاهش الگوگیری اخلاقی دانشجویان از استاد می شود. فضای مجازی هیچگاه نمی تواند پیوندهای محکم انسانی را میان افراد برقرار سازد. در محیط مجازی، به علت فقدان ارتباط و الگوگیری دانشجو از استاد و دیگران، زمینه تربیت و رشد همه جانبه شخصیت فراهم نیست.
این هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی این را هم اظهار داشت که در فضای حقیقی شاگرد وقتی به مرحله استادی می رسد؛ واکنش های روزمره استاد را ببیند و از سبک اخلاقی و رفتاری او الگوگیری کند، در حالیکه این فرآیندها در فضای مجازی جایی ندارد.
ضعف "خلاقیت" در آموزش آنلاین و مجازی
وی افزود: مساله دیگر، ضعف «خلاقیت» در آموزش است. «خلاقیت» که «به کارگیری توانایی های ذهنی برای ایجاد یک فکر جدید» تعریف می شود، ارتباط مستقیمی با قوه تخیل و توانایی تصویرسازی ذهنی دارد بگونه ای که در جهت یافتن راه های جدید برای انجام دادن بهتر کارها به کار گرفته می شود.
درتاج همینطور اظهار داشت: با وجود اینکه در درسهای دو سویه برخط، تعامل بیشتری میان دانشجو و محتوا انجام می شود، اما احساس خطرپذیری و پذیرش تأیید یا انتقاد در مقابل دیگران، که محرک بروز ایده های خلاقانه است، تا حد زیادی کم می شود. ازاین رو تعامل هم کاسته می شود. در نتیجه، چنین درسهایی یادگیرنده را به مرحله بالاتری از کاردانی نمی رساند. اظهارات استادان مبین تمرکز آموزشها بر «حفظیات» و عدم توجه به خطرپذیری در یادگیری و به کارگیری توانایی ذهنی در ایجاد ایده های جدید است.
به نقل از ایشان، یادگیری از راه فضای مجازی، در مراحل اولیه شناختی متوقف می شود، به طوریکه یادگیرنده به علت عدم ارتباط مستقیم با استاد و ضعف محیط آموزش در پرورش خلاقیت، هیچگاه به مراتب بالاتر یادگیری نظیر تبحر، خبرگی، استادی و خِرَد عملی نمی رسد.
یادگیری طوطی وار در آموزش محازی
درتاج همینطور اعتقاد دارد که یادگیری عمیق در فعالیتهایی اتفاق می افتد که مشوق تشکیل تصاویر ذهنی باشد و نه نسخه برداری طوطی وار و تقلید محض؛ ازاین رو دانشجوی مجازی در خلال انجام فعالیتهای درسی، علاوه بر تعامل با استاد، با سایر دانشجویان و در معنای وسیعتر با فضای گسترده یادگیری در محیط وب، تعامل دارد و وارد فرایند بحث، یادگیری متقابل و جستجوی چاره ها از راه درگیر شدن با اندیشه های گسترده خواهد شد. در این حالت است که فرآیند یادگیری مفهوم دار و یادگیری که زمینه خلاقیت را در افراد فراهم می آورد، شکل می گیرد.
آموزش مجازی روابط میان استاد و دانشجو را "دموکراتیک" کرده است
رئیس انجمن روانشناسی تربیتی ایران، ضمن اشاره به شکل گیری "روابط قدرت" در آموزش مجازی، اظهار داشت: آموزش مجازی باعث دموکراتیک تر شدن روابط میان استاد و دانشجو، دانشجو و دانشجو شده اما همچنان روابط استاد و دانشگاه، دانشجو و دانشگاه و هم روابط میان استادان را در سطح حداقلی نگاه داشته است. به نظر می آید آموزش مجازی روابط میان استاد و دانشجو را دموکراتیک تر کرده و فاصله قدرت میان آنان را تا حدودی کاهش داده است.
این عضو شورای مرکز سازمان نظام روانشناسی و ماوره کشور، خاطرنشان کرد: استاد مجازی فراتر از یک تسهیل کننده عمل می کند و در خارج ساعات تعیین شده برای عرضه محتوا، و با وجود محدودیت های آموزشی، به سؤالات دانشجویان پاسخ می دهد. رفع نیاز درسی دانشجوی مجازی در مطالعات مختلف بعنوان بخشی از مسؤولیت استاد تلقی شده است. همینطور ترغیب مستقیم و غیرمستقیم دانشجویان به ایجاد شبکه های یادگیری و هم ایجاد جو یادگیری همچون وظایف استاد در تسهیل گفت و گو و تداوم حضور اجتماعی- عاطفی است.
این هیئت علمی دانشگاه همینطور درباره سایر مشکلات آموزش آنلاین برای دانشگاهیان اظهار داشت که خیلی از دانشگاه ها زیرساخت های فناوری یا منابع لازم را برای اجرای سریع و یکپارچه یادگیری آنلاین نداشتند. خیلی از اعضای هیئت علمی آموزش دیدند که از سیستم عامل های یادگیری آنلاین بعنوان یک جایگزین برای آموزش حضوری استفاده کنند، اما بعضی از اعضای هیئت علمی که اهل فن نبودند قادر به کنار آمدن با این حالت نشدند و همین مساله بر کیفیت تدریس آنها تاثیر منفی داشت و بعضی از دانشجویان هم در خانه به لپ تاپ و امکانات اینترنت دسترسی نداشتند.
محدودیت آموزش آنلاین در دروس آزمایشگاهی
وی کارساز نبودن کلاس های آنلاین در نمام موضوعات و دروس را هم از سایر صدمه های این نوع آموزش دانست و خاطرنشان کرد: آیا می توان دوره های عملی و آزمایشگاهی، موسیقی و هنر را به صورت آنلاین آموزش داد؟ چه اتفاقی برای دانشجویانی خواهد افتاد که دروس آنها به صورت آنلاین قابل تدریس نیست؟ کیفیت آموزش آنلاین مساله مهمی است که در این دوران چالش برانگیز بود.
درتاج خاطرنشان کرد: گذار از آموزش حضوری به عرضه آنلاین تاثیر جدی بر سیستم ارزیابی و ارزشیابی داشت. باآنکه از فناوری برای آموزش و یادگیری قبلاً استفاده شده است اما جنبه ارزیابی معمولاً کمتر توسعه یافته است. دانشجویان و همینطور اساتید در مورد روش اجرای تکالیف مهم، پروژه ها و سایر ارزیابی های مداوم اطمینان نداشتند.
تقلب، عدم مطالعه دروس و اتکا به خود در آزمون های آنلاین
وی نظارت بر نحوه آزمون دادن و اطمینان از تقلب نکردن دانشجویان در آزمونهای آنلاین را هم دشوار دانست و اضافه کرد: همین مساله باعث افزایش تقلب در میان دانشجویان و عدم مطالعه دورس و اتکا به دانش خویش را به دنبال داشت که مسلماً پیامدهایِ منفی در دراز مدت هم به دنبال خواهد داشت. همینطور بررسی دروس آزمایشگاهی، عملی و آزمون های عملکردی به صورت آنلاین امکان پذیر نیست. علاوه بر این، دانشجویانی که دسترسی به اینترنت نداشتند، مسلماً هنگام شرکت در فرایند ارزیابی، از یک ضعف آشکار برخوردار بودند، که بر میانگین معدل (GPA) آنها تاثیر منفی گذاشته است.
این هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی اضافه کرد: بعضی از کارشناسان معتقدند که جوانان همواره به دنبال فعالیت و یادگیری در محیط های متعدد علمی بخصوص دانشگاه هستند که رویکرد رقابتی را برای آنها همواره به همراه داشته است، اما با شیوع کرونا، محدودیت های بوجود آمده و کاهش فعالیت جوانان، بی حوصلگی و بی انگیزگی دانشجویان افزایش پیدا کرده است. حضور افراد در دانشگاه، کلاس ها، گروه ها و تشکل های دانشجویی منجر به فعالیت و تحرک دانشجویان و در نهایت افزایش انگیزه‌ی آنها می شد و الان حضور بیش ازحد در خانه، باعث تقویت حس ناامیدی و پوچی در دانشجویان شده است.
به قول درتاج، افزایش اختصاص وقت زیاد به گشت و گذار در فضای مجازی باعث افسردگی دانشجویان شده است. با برجسته شدن بعضی از مسائل در فضای مجازی، جوانان زندگی تجملاتی افراد خاص را مشاهده و دنبال می کنند و سپس به دنبال مقایسه زندگی خود با آنها برمی آیند.
این عضو شورا مرکزی سازمان نظام روانشناسی و مشاوره با اشاره به اینکه در دنیا، کشورهایی مانند ژاپن و امارات تهدید آموزش مجازی را به یک فرصت تبدیل نموده اند، خاطرنشان کرد: فضای آموزش عالی، برخی دانشگاه های برتر دنیا هم به سمت استفاده از فضای مجازی سوق پیدا کرده و به تبع آن اساتید ما هم به استفاده از این فضا تمایل پیدا کرده اند در حالیکه در این حوزه با عنایت به مشکلات زیرساخت ها مسائلی هم وجود دارد. اگر به دانشگاهی مانند استنفورد دقت کنیم، می بینیم که ورود به فضای مجازی نیازمند امکانات لازم همچون پهنای باند گسترده، نرم افزارها و اینترنت خوب است و این دانشگاه در این حوزه موفق بوده؛ در صورتیکه در فضای فعلی دانشگاههای ما، کارایی کلاس به علت قطع و وصل شدن میکروفون و اینترنت، اثربخشی و کیفیت لازم برخوردار نیست.
استفاده از "خردجمعی" در آزمون آنلاین
وی ضمن اشاره به چالش آزمون آنلاین و ارزیابی های ناکافی در این نوع از آموزش خاطرنشان کرد: آزمون آنلاین خصوصیت های خاص خویش را دارند و از قبل باید پیشبینی های لازم برای این آزمون ها صورت گیرد تا بتوان دانش واقعی آزمون دهنده را ارزیابی کرد. هم اکنون امکان این ارزیابی دقیق نیست و امکان دارد بعضی از دانشجویان در این آزمون ها گرفتار خطا شوند، به این صورت که شخص دیگری در آزمون شرکت نماید و یا دانشجویان از خرد جمعی استفاده کنند. باید راهی پیدا کرد که امکان ارزیابی معتبر فراهم گردد.
ضرورت پایش مستمر دانشجویان و اساتید
درتاج نبود ابزار هوشمند، نوسانات سرعت اینترنت و نداشتن اینترنت پرسرعت برای اساتید و دانشجویان را همچون مشکلات زیرساختی آموزش آنلاین در ایران دانست و افزود: از دیگر نکات حائز اهمیت در آموزش مجازی لزوم پایش مستمر دانشجویان و اساتید است. چونکه امکان دارد به علت عدم حضور فیزیکی این افراد در محیط دانشگاه، عده ای آنطور که باید و شاید به بحث آموزش اهمیت ندهند و بعضی از دانشجویان گرفتار افت تحصیلی شوند. چونکه در آموزش مجازی به نوعی، امکان پرسش و پاسخ میان استاد و دانشجو وجود ندارد. آموزش نباید به این نحو باشد که دانشجو تنها مطلب را گوش کند و در نهایت برای نمره امتحان دهد. در صورتیکه در سیستم های آفلاین در مقابل این مزیت که دانشجو می تواند چند بار مطلب را گوش کند، این نکته هم وجود دارد که تبادل نظر و مشارکت فعال دانشجو وجود ندارد.
او همینطور این را هم اظهار داشت که در سیستم آنلاین هم سرعت اینترنت به نحوی است که بعضاً صدا با تأخیر پخش می شود و کیفیت لازم را ندارد. ازاین رو در وضعیت کنونی بهترین روش این است که ارزیابی مستمر صورت گیرد و در شرایط مطلوب، هر هفته از دانشجویان امتحان گرفته شود. این شرایط ناخودآگاه دانشجویان را با فضای آموزشی درگیر می کند. حتی این مزیت وجود دارد که در طول ترم با هم همفکری کنند و این امر به آموزش آنها کمک می نماید.
ارتباط تصویری میان دانشجو و استاد باید دوطرفه باشد
این روانشناس افزود: هرچه بتوانیم از ابزارهای بیشتر با بکارگیری حواس بیشتر استفاده نماییم، می توانیم ارتباط بهتری برقرار و آموزش باکیفیت تری داشته باشیم. حداقل امکان برقراری ارتباط تصویری بین مدرس و تمام دانشجویان باید به صورت تصویری دو طرفه باشد که هم استاد و هم دانشجو با ارتباط چهره به چهره با یکدیگر تعامل داشته باشند، در غیر این صورت دانشجو در کلاس حاضر باشد اما حضور مفیدی نداشته باشد، عملا کاربردی نخواهد داشت. البته استفاده از این روش در آموزش مجازی نیازمند سرعت اینترنت و ظرفیت مناسب سامانه است.
رئیس انجمن روانشناسی ترتبیتی ایران همینطور ضمن اشاره به مزیت های آموزش آنلاین این را هم اظهار داشت که افراد علاقمند به تحصیل که امکان حضور به جهت بُعد مکان داشتند، با کمک آموزش مجازی می توانند از این فرصت استفاده کنند. از دیگر مزایای آموزش مجازی میتوان به تقویت قابلیت نسبی یادگیری مستقل و مطالعه فردی و استفاده از تنوع تدریس ها و روش های مختلف تدریس اشاره نمود و با عنایت به عدم محدودیت زمانی حضور استاد و دانشجو در آموزش و پژوهش فرصت بیشتری در اختیار دانشجویان و پژوهشگران برای انجام تحقیق وجود دارد.
سامانه آموزش مجازی تنها استاد محور است
درتاج در انتها اظهار داشت: سامانه آموزش مجازی پویا نیست و تنها استاد محور است نه دانشجو محور. افت تحصیلی و مهارتی دانشجویان به واسطه صدمه پذیری تدریس، یادگیری دروس محاسباتی و عملیاتی و صدمه پذیری برنامه های پژوهشی به واسطه محدودیت ارتباط معمول میان دانشجو و استاد راهنما، همینطور کاهش کمی و کیفی پروژه های پژوهش محور از مشکلات آموزش مجازی است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب