به بهانه روز جهانی حفاظت از رودخانه ها
رودخانه های ایران شریان اصلی حیات
هم ماشین: به گزارش هم ماشین، رودخانه ها که خاستگاه اصلی شان کوهستان است، از عناصر مهم شکل دهنده زیست بوم ها هستند. رودها پرشورترین و پویاترین عنصر محیط های کوهستانی هستند و همیشه مورد تکریم مردم کوه نشین و دیگر بهره مندان بوده اند.
به گزارش هم ماشین به نقل از ایسنا، امروز ۲۳ اسفند مصادف با ۱۴ مارس «روز جهانی محافظت از رودخانه ها» است. سال جاری این روز با شعارهای نجات رودخانه مانند «برای نجات بشر، رودخانه را نجات دهید تا زندگی را نجات دهید»، «بدون رودخانه، ما نمی توانیم در این جهان زنده بمانیم»، «رودخانه ها به ما زندگی می دهند»، «آنها به ما کمک می کنند تا شکوفا شویم» و « بدون رودخانه، زندگی روی زمین برای انسان ممکن نیست» گرامی داشته می شود.
رودهای ایران سرمنشا حیات در سرتاسر کشور هستند. در معنای لغوی، رود به جریانی از آب گفته می شود که از به هم پیوستن آب چند چشمه در دره های کوهستانی جاری می شود تا در نهایت به دریا، دریاچه و یا دشت ریخته می شود. به بستر مسیر رود رودخانه گفته می شود که در گفتار عامیانه رود و رودخانه به یک مفهوم به کار می روند.
از رودهای ایران میتوان به هیرمند، آب باریک، آب شاهینی، آب زرشک، آب نفت، آغ چای، تالار، آهوران، اترک، ارس، اسبه ریز، اروندرود، الوند، بابارمضان، بابل رود، رودخانه بار، رودخانه باراندوز، بهمن شیر، تلخه رود، تجن، جاجرود، جامیشان، جراحی، جزمان رود، جیکا، چالوس، چم گران، حبله رود، خوش، دالکی، دز، زاب، زهره، زاب کوچک، زاینده رود، زرآور، زرینه رود، زولاچای، زیمکان، سفیدرود، سنگ نسو، سیروان، سیمره، سیمینه رود، شاوور، شطیط، ششطراز، شهرچای، صوفی چای، قرنقوچای، قره سو، قطورچای، کارون، کر، کرند، کرج، کرخه، کشف رود، کن، کن گیر، کنگاگوش، گاماسیاب، گدارچای، گرگر، گنبر چایی، گیلان غرب، لیله، مردق چای، مارون، مند، مهابادرود، مهران، میناب، نازلی چای، هراز، هری رود، هلیل رود، فیروزآباد، اهر چای و قزل اوزن اشاره نمود.
رودهای ایران از نظر مقدار آب و مدت زمانی که آب در آنها جاریست، به دو دسته کلی رودهای فصلی و رودهای دائمی تقسیم می شوند. از رودهای دائمی میتوان به رودخانه ارس، جاجرود، کارون، باهوکلات، زاینده رود، زرینه رود، کرج، مارون، طالقان رود، شاهرود، سفیدرود، تجن، سیروان، اترک، کر، تلخه رود، سزار، قزل اوزن، حبله رود، سیمینه رود، قره آغاج، زاب کوچک، جراحی، شهرچای ارومیه، باراندوز چای و از رودخانه های فصلی میتوان به هیرمند، هندیجان، قم رود، چالوس، سزار لرستان، بنگره لرستان، ماربر و صفارود مازندران اشاره نمود.
رود کارون پرآب ترین و بزرگ ترین رودخانه ایران است. این رود با طول ۹۵۰ کیلومتر، نه تنها طولانی ترین رودی است که تنها در داخل ایران جریان دارد بلکه تنها رود ایرانی است که به آب های بین المللی و اقیانوس های جهان ارتباط دارد. کارون تنها رود ایران است که بخشی از آن قابل کشتیرانی است و آب شرب شهر اهواز از این رودخانه تأمین می شود. این رود از یک طرف در خرمشهر از راه مصب خود به اروند رود - که رودهای دجله و فرات از کشور عراق هم به آن می ریزند -وصل می شود و از سوی دیگر به خلیج فارس و اقیانوس هند مرتبط می شود.
رودهای ایران و خصوصیت هایش
پهنه جغرافیایی که در ایران وجود دارد به همراه توپوگرافی هر منطقه، سبب به وجود آمدن آب و هوایی مختلف در کشورمان شده است. میزان بارش، روند و رفتار بارشی هر منطقه از ایران بشدت تحت تأثیر جغرافیای آن منطقه است. رودها و رودخانه ها در ایران زاییده میزان بارندگی های جوی است که رخ می دهد. بارش های جوی پس از نزول، در صورت داشتن حجم بالا به صورت جوی یا روان آب در سطح زمین به حرکت در می آیند.
منبع تغذیه رودها تنها باران و روان آب حاصل از آن نیست. بعضی از رودخانه ها از چشمه ها و ذوب برف ها سرچشمه می گیرند. تنوع اقلیم و توپوگرافی در ایران باعث شده است که ما هر دو منبع تغذیه ای را در ایران داشته باشیم. رودخانه ها تنها به رودهای سطح زمین محدود نمی شوند. در زیر پوسته زمین هم بنا به سازندها و نوع خاک ها، رودهای زیرزمینی هم داریم. در زیر سطح خاک، آب هایی نفوذ کرده اند با کمک شیب و تفاوت ارتفاعی در جریان هستند. در بعضی از قسمت ها این رودها بر اثر بریدگی های موجود در پوسته زمین به سطح می رسند.
رودها سبب نجات محیط زیست
براساس اطلاعات سازمان حفاظت محیط زیست رودها همینطور آبشخور دام ها وحیات وحش و زندگی بخش دشت ها، تالاب ها و دلتاهای پایین دست خود هستند. آب رودها در هر بخش از مسیر طبیعی خود، بخشی از زیست بوم ها و جامعه ای از جوامع انسانی را بهره مند می سازد و آنچه هم به به دریا و تالاب می ریزد یا در دشت ها فرو می رود باعث حفظ حیات محیط های پرارزش آبی یا تغذیه سفره های آب زیرزمینی می شود.
در فرهنگ ایرانی، هر جا آب هست آبادانی هم هست
به گفته حسین رفیع - فعال محیط زیست - بر مبنای فرهنگ و باورهای ما « هر جا آب هست، آبادانی هم هست». در تاریخ تحول بشر تمام تمرکز جمعیتی بشر مانند شهرها و روستاها در کنار رودخانه ها شکل گرفته اند و احترام و حرمتی که برای آب داشتند سبب شکل گیری فرهنگ ها و تمدن های مختلف در طول تاریخ شده است.
وی ادامه می دهد: از تمدن های قدیمی که در کنار رودها پدید آمدند میتوان به قدیمی ترین آنها در منطقه ما «بین النهرین» یا همان «میان رودان»، تمدن هند کنار رود «سند»، تمدن مصر کنار رود «نیل» اشاره نمود. همه جا رودخانه ها سرچشمه استقرار گروههای بشری می شوند و فرهنگ ها و تمدن های خاصی را به وجود می آورند که همه این فرهنگ ها و تمدن ها یک بده بستان مستقیم و پایداری با منابع آبی شان که رودخانه ها بودند، داشتند.
رفیع با اشاره به این که در دوره هایی از تاریخ ایرانیان برای قدردانی از آب و رودخانه جشن هایی می گرفتند و برای پر آب شدن منابع آبی هدایایی می دادند، می گوید: بحث های بسیار زیاد بهداشتی در این عرصه داشتیم اما حالا با توسعه لجام گسیخته ای که اتفاق افتاده تمام این ها به فراموشی سپرده شده است و آن باورها که هرجا آب هست، آبادانی هم هست را عوض کردیم و می گوییم هر جایی که می خواهیم آباد نماییم باید آب را هم آن جا ببریم و از راه سد سازی یا کانال های آبی، آب را از مسیر خود منحرف نماییم.
وی با اشاره به تبعات سدسازی روی رودها اظهارمی کند: گاهی اوقات بدون مطالعات دقیق یا برپایه یک سری نیازهای خاص انسانی که معمولاً جاه طلبانه است، طبیعت را به سود خود فدا می نماییم و با سد سازی باعث می شویم رودخانه ها میزان جریان آبی لازم را نداشته باشند. در نتیجه بخش هایی از رودخانه خشک می ماند و مناطق پایین دست مانند روستاها و زمینهای کشاورزی و حتی خود طبیعت هم از جریان آب محروم می مانند و خشک شدن زمین ها خود می تواند سبب به وجود آمدن گرد و غبار شود.
بیشتر بخوانید: یک فعال محیط زیست: فرهنگ احترام به رودخانه ها را احیاء کنیم
به گزارش هم ماشین به نقل از ایسنا، روز جهانی محافظت از رودها جشن تمام آبراه های جهان است. گرامیداشت این روز خیلی از ارزش های رودخانه ها و کوشش برای افزایش آگاهی عمومی و بهبود نظارت بر رودها در سرتاسر جهان را تشویق می کند. رودها شریان های سیاره ما هستند؛ آنها به معنای واقعی خطوط زندگی ما به شمار می روند.
منبع: hammashin.com
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب